Bijdragen aan vrede in de wereld. Eerlijke handel. Nadenken over organisatievormen. Anders omgaan met grondbezit. Zorgen voor de Aarde. Meer sociocratische besluitvorming. Voor Henry Mentink vloeit het een logisch voort uit het ander. En daarom maakt hij een voettocht van 450 kilometer, met een kruiwagen vol aarde, om aandacht te vragen voor de Aarde die wij bewonen. We spraken elkaar in het Veerhuis in Varik, aan de Waal, waar hij vertelt hoe hij zich als tienjarige jongen bewust werd van de wereld, op 22 november 1963, de dag dat Kennedy werd vermoord.
- Vrede begint met een ander bewustzijn
In 1963 was de moord op Kennedy. Ik was tien jaar en ik stond voor de radio. Hoe kan dit? Ik besloot dat ik de vrede in de wereld dichterbij wilde brengen, hield spreekbeurten op school over Gandhi en Martin Luther King. Later wilde ik het bedrijfsleven in. Daar heb je ook strijd, dat noemen ze daar concurrentie. Zou het daar niet moeten beginnen? Vrede gaat immers vooral over een ander soort bewustzijn. Ik ging naar Nijenrode, om iets te leren, maar ook te onderzoeken of ik het zou kunnen transformeren naar een nieuwe manier van zakendoen.
Ik werkte jarenlang bij een multinational, maar het was onbegonnen werk om daar iets te veranderen. Daarom begon ik voor mezelf, kleine bedrijven opzetten en laten zien dat het anders kan. Ik begon met het opzetten van de eerste professionele wereldwinkel, in Bovenkarspel. Als je eerlijke handel wilt promoten, dan hoort daar een mooie winkel bij, vond ik. Het lukte om een nieuwe winkel te laten bouwen die werd gefinancierd door de klanten van die winkel. Ik vind dat relaties belangrijker zijn dan geld, daarom benaderde ik de klanten met de vraag of ze mee wilden doen.
- Een bedrijfsplan met een binnenkant
Begin jaren negentig ontmoette ik kunstenaar Pieter Kooistra. Hij woonde in Varik in het Veerhuis, hij was de bedenker van de kunstuitleen en de laatste twintig jaar werkte hij aan een plan voor een nieuwe economie. Hij schreef er een boek over, Het ideale eigenbelang, waarin hij een wereldbasisinkomen beschreef. Dat basisinkomen zou uitbetaald moeten worden in een nieuwe munteenheid, waarmee alleen duurzame producten gekocht zouden kunnen worden.
Ik ben die principes verder gaat uitdenken, ook toen ik met een nieuw autodeelbedrijf begon, MyWheels. Pieter Kooistra wilde een basisinkomen voor alle wereldbewoners, wat natuurlijk heel ambitieus is. Ik zei: laten we eerst hier beginnen.
Kooistra vroeg me om een bedrijfsplan te maken voor zijn bedrijf. Dat was lastig met de uitgangspunten die hij had, zoals eenheid in verscheidenheid en het mannelijke en het vrouwelijke. Hier maak je daar een bedrijfsplan van? Ik maakte een klein doosje, met een venster van eenheid. Dat venster verbindt de binnenkant met de buitenkant.
Nadat Pieter Kooistra in 1998 overleden was, heb ik het Veerhuis gekocht en ook daarvoor maakte ik een bedrijfsplan in de vorm van zo’n doosje. Aan de buitenkant staan de woorden van een bedrijfsplan. Bij het vlak ’tijd’ staat aan de buitenkant ‘projectplanning’. Maar als je het doosje opent, dan lees je aan de binnenkant ‘synchroniciteit’ en ’toeval’. Het gaat er om dat je die twee, de binnenkant en de buitenkant, met elkaar in balans brengt. Bij het vlak dat over geld gaat zie je van buiten verlies en winst, van binnen zie je waarden en ruilen.
Met dat doosje ben ik naar de Triodosbank gestapt voor een lening om het Veerhuis te kopen. Ik heb zulke doosjes laten maken en er zijn al honderd mensen die er een aanschaften. Er zijn heel wat mensen en bedrijven die anders te werk willen gaan: meer vanuit hun hart en vanuit hun passie. Dit soort denken kan dan helpen.
- Een samenleving die past bij wat de Aarde wil
De manier waarop grondbezit is geregeld houdt me bezig. Nu werkt het zo dat degene die ervoor betaalt de grond mag hebben en naar eigen inzicht gebruiken. De aandacht blijft daarbij gericht op geld verdienen.
Maar het kan ook anders, als je van een enkelvoudig naar een drievoudig eigenaarschap gaat. We hebben dat ook gedaan met het Veerhuis. Met schenkingen wordt de grond uit de handel gehaald en aan een stichting gegeven die het nooit meer verkoopt. Daarnaast is er de gemeenschap die betrokken is bij dat stuk grond en er is een ondernemer, bijvoorbeeld een boer. Dan heb je dus drie factoren die gezamenlijk bepalen wat er met de grond gebeurt. Daarmee breng je automatisch het belang van de Aarde in. De gemeenschap wil biologische producten en de boer hoeft minder gericht te zijn op zoveel mogelijk productie, omdat hij geen pacht betaalt. Zo krijg je een samenleving en een natuur die veel beter past bij datgene wat de Aarde eigenlijk wil.
In Frankrijk zit een Nederlandse biologische boer die erin is geslaagd om honderd miljoen euro op te halen om vijfduizend hectaren grond vrij te kopen. Die grond is niet meer te koop en boeren kunnen er biologisch telen.
In Amerika heb je Community Landtrust, zo’n driehonderd woongemeenschappen en boerderijen, die precies hetzelfde hebben gedaan.
In Nederland heb je initiatieven als Land van ons, Aardpeer en Grond van Bestaan.
- De Aarde op de Werelderfgoedlijst
Ik gaf een lezing op kunstenaarsdorp Ruigoord en daar opperde iemand om Ruigoord op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO te zetten. En toen dacht ik: eigenlijk moet de hele Aarde er op, zodat we de Aarde niet meer zien als grond die je kunt verhandelen, maar dat we voor de Aarde gaan zorgen.
Dus ik belde met UNESCO. Degene die ik aan de lijn kreeg zei: dat kan helemaal niet, maar het is wel een goed idee.
Om te laten zien dat we het serieus nemen gaan we daarom nu vanuit het Veerhuis in Varik naar Parijs lopen in 45 etappes, met een kruiwagen vol aarde. Het wordt een krui-tocht van 450 kilometer. De route van Varik naar Parijs is vrijwel een rechte lijn. En op die lijn vind je al heel veel initiatieven van mensen die al iets moois doen voor de Aarde: een pluktuin, voedsel bos, biologische boeren. Ik bedacht dat je heel veel rechte lijnen over de Aarde kunt trekken en dan heel veel initiatieven vinden die er al mee bezig zijn.
Onze tocht gaat precies midden door Brussel, langs het EU-gebouw, waar we een afspraak hebben met Diederik Samsom. Vlakbij dat gebouw is trouwens een monument van Kennedy. Daar gaan kinderen en vredesceremonie doen en ze nemen zand mee, dat dan ook weer meegaat in de kruiwagen naar Parijs.
Grondeigendom heeft alles te maken met belangen en landsgrenzen en strijd. Maar dat kan ook anders. Daarom is vrede een belangrijk thema in het verhaal over grondeigendom.
Mensen kunnen bijdragen aan de tocht met een kleine donatie en met een eetlepel aarde van de plek waar je woont. Die aarde doe je in een buideltje dat je opstuurt. Op de website Veerhuis.nl staat het precies. Alle buideltjes gaan mee in de kruiwagen naar Parijs. Na ons bezoek aan UNESCO worden de buideltjes ondergebracht in een monument bij een kasteel in Frankrijk.
Trouwens, als er mensen zijn die vrienden of kennissen in het buitenland hebben, vraag hen dan ook om een eetlepel aarde. we hebben al aarde uit zestig landen. Zo wordt het nog meer een actie voor de hele Aarde.
- Meer kwaliteit en passie
Besluitvorming is een belangrijk facet van de vraag: hoe gaan we met elkaar en met de Aarde om. Vaak is het een kwestie van stemmen. Dan kan 51 procent zeggen dat ze weten hoe het moet. De andere 49 procent heeft het nakijken.
Een betere manier is wat ze binnen de sociocratie noemen: besluiten met consent, wat zoveel betekent als ‘geen bezwaar’. Je kunt dat in een vergadering oefenen met het gebruik van een talking stick, een praatstok. Je geeft elkaar de stok door en laat je inbreng horen, zonder discussie. Als je een paar van die rondjes maakt, is niet alleen het hoofd betrokken, maar ook het gevoel. Daarna kan de gespreksleider een besluit voorleggen en vragen: heeft hier iemand bezwaar tegen. Zo kun je een besluit nemen wat iedereen draagt en wat mensen met plezier gaan uitvoeren. Zo krijg je meer kwaliteit en passie in hetgeen je te doen hebt als samenleving.
Links