Categorieën
Interview

Minder controle maakt de wereld leefbaarder en mooier

Een wereld met minder controle, nooit meer werken voor geld en datgene doen wat energie geeft. Het zijn enkele ideeën van Marc Siepman, die hij probeert in praktijk te brengen. “In het kapitalisme is geld verdienen het doel geworden. Maar dat kan nooit het doel zijn. Je doel in je leven is iets waar je gelukkig van wordt. Als iedereen doet waar hij of zij gelukkig van wordt, dan zou er een overvloed ontstaan.”

Het interview met Marc Siepman is te beluisteren in de vierde video ‘Groene Verhalen’ die op 1 april verscheen. Een samenvatting door Dick Verheul volgt hieronder.

De bodem

We gaan al eeuwen slecht om met de bodem. Ik leerde daar over in een cursus Permacultuur. Toen ik me er in ging verdiepen, bleek dat het nog veel belangrijker is dan ik in eerste instantie dacht. Het is belangrijk dat meer mensen er van weten, dus ik ging op zoek naar cursussen over dit onderwerp. Het aanbod bleek heel beperkt, daarom ben ik zelf een cursus gaan aanbieden. Al na een dag kreeg ik de eerste aanvraag. Na vier dagen zat de eerste cursus vol en een week later zat de tweede cursus vol. Die cursus – ik noemde hem ‘Humisme’ – heb ik uiteindelijk 86 keer gegeven.
Later volgde de cursus Ondergronds Gezwam, die meer inging op schimmels. Ik had aanvankelijk verwacht dat ik een of twee keer een cursus zou kunnen geven, maar de belangstelling bleek veel groter dan ik had dacht.

Het belang van een gezonde bodem

Kijk naar de akkers, dan zie je wat er mis gaat. Er staan plassen op het land en dat hoort niet. Het water hoort de bodem in te trekken. Die plassen zijn een indicator, die signaleren dat er iets mis is met de structuur van de bodem. Als de structuur gezond is, dan kan het water de bodem binnendringen en dan wordt het ook vastgehouden. Dan zijn planten veel minder droogtegevoelig. Het constante beregenen wat in de landbouw gebeurt, is ook een teken dat er iets mis is.
Vergelijk het eens met een natuurlijk systeem, zoals een bos. Daar produceren de bomen biomassa die door het bodemleven wordt verteerd. Het gehalte aan organische stof neemt steeds verder toe, waardoor de bodem in staat is water vast te houden en het water dringt heel makkelijk de bodem binnen. Je ziet dan ook dat alles daar gezond is. Toch zie je dat de bossen nu steeds ongezonder worden, doordat de landbouw veel te veel stikstof uitstoot, waardoor natuurgebieden vermesten en verzuren. Dat heeft zijn weerslag op de mycorrhizale schimmels die samenwerken met bomen en het systeem gezond houden.
Als je je daarin gaat verdiepen dan realiseer je je dat het hele systeem moet veranderen. Er is eigenlijk niets aan de huidige landbouw dat werkt. Alles gaat achteruit: de bodem, de biodiversiteit, de kwaliteit van ons voedsel. De input wordt steeds hoger, terwijl de output naar verhouding steeds lager wordt. We zijn in de afgelopen vijftig jaar 700 keer meer kunstmest gaan gebruiken, terwijl de productie ongeveer gelijk is gebleven. Dat is gewoon niet vol te houden.

Systemen die zichzelf in stand houden

Als je en balletje op en bol oppervlak legt, dan heeft het de neiging er steeds vanaf te rollen. Het kost moeite en energie als je het op zijn plek wilt houden. Maar leg je het op een hol oppervlak, dan rolt het steeds terug naar het midden, zonder dat je er energie in hoeft te steken. Zulke zelf-organiserende systemen zie je in de natuur overal.
Onze landbouw is gebaseerd op controle. Daardoor ben je steeds bezig met bestrijding. Je moet er veel energie in steken en je haalt er naar verhouding weinig energie uit. In de landbouw steekt er 8 a 10 calorieën in om er een calorie uit te halen. Ter vergelijking: bij een voedselbos zul je er bijna geen energie in steken en er wel veel uithalen. De cijfers zijn omgedraaid. In plaats van controle, oefen je vooral invloed uit. Je vervangt hier eens een boom, je snoeit eens wat en je oogst wat. Maar je probeert niet te bepalen welke organismen in dat voedselbos leven. Als er een probleem ontstaat, bijvoorbeeld een rupsenplaag, dan komen vogels de rupsen opeten. Als er meer rupsen komen, dan komen er ook meer vogels. Het systeem zoekt naar een nieuw dynamisch evenwicht. Als je de rupsen zou bestrijden, dan komen de vogels niet en dan blijf je je leven lang de rupsen bestrijden. Je hebt roofdieren nodig om een natuurlijk evenwicht te krijgen. Hoe meer soorten er zijn, hoe complexer het systeem wordt. En een complex systeem vindt makkelijker een dynamisch evenwicht. Als je controle loslaat dan zullen rupsen, teken en ratten niet verdwijnen, maar het aantal neemt af, zodat je er geen last meer van hebt.

Zijn voedselbossen de toekomst?

Ik geloof niet zo in ‘de’ oplossing voor alle problemen, maar voedselbossen zijn wel ‘een’ toekomst. En als één oplossing zou zijn, dan komen voedselbossen wel heel erg in die richting. Kijk naar de problemen die we hebben. Er is steeds meer droogte door een verstoorde waterkringloop. Bomen kunnen die waterkringloop herstellen, met een akker werkt dat niet. Een ander probleem is de achteruitgang van de kwaliteit van ons voedsel. Een voedselbos levert voedsel dat vele malen gezonder is. De voedingswaarde is veel hoger.
Verder nemen bomen CO2 op en slaan dat op in de bodem. Dat is goed. met het oog op het klimaat. Een akker waar steeds geploegd wordt, verdwijnt die CO2 juist.

Levert een voedselblos voldoende op?

Momenteel wordt driekwart van de landbouwgrond gebruikt voor veevoer. Als je zou stoppen met die vee-industrie, dan houd je een enorm landbouwareaal over. Dus zelfs als een voedselbos maar 20 procent zou opbrengen van een akker, (wat niet zo is) dan zou je dus nog steeds voldoende voedsel produceren. Het mooie van een voedselbos is, dat je eigenlijk meerdere akkers op elkaar stapelt. Je hebt een laag kruiden, klimplanten, lage bomen en hoge bomen. Die produceren allemaal voedsel.
In Nederland is het beperkt, want je hebt een ruim opgezet voedselbos nodig. Maar Samenland in Sint Truiden produceert voor een grote groep mensen. Zelfs bij extensief beheer kun je nog veel voedsel produceren. En kijk daarnaast naar de biomassa die geproduceerd wordt, kijk naar de opbrengst oor het klimaat en voor de waterkringloop en de koolstofkringloop, de biodiversiteit. Zo bezien is het een en al winst.

Nooit meer werken voor geld

Ik heb ooit gezegd dat ik nooit meer wil werken voor geld. Begrijp me goed, ik werk heel veel, het accent ligt op ‘niet voor geld’. Als ik werk om me neem is voor mij niet de eerste vraag ‘krijg ik er geld voor’, maar ‘krijg ik er energie van’. Als je voor een baas werkt en je krijgt er niets voor terug behalve geld, dan houd je het niet vol. De kunst is om er meer energie uit te halen dan je er in stopt, anders raak je burned-out. Je ziet dat ook in de natuur, waar eekhoorntjes energie overhouden van het begraven van eikeltjes.
Ik ben heel anders naar werk gaan kijken, toen ik dertien jaar geleden met mijn bedrijf stopte. Ik maakte websites en als ik dat voor mezelf deed dan kreeg ik er energie van. Maar als ik hetzelfde werk deed voor een betalende klant, dan zoog het energie weg. En ook als je een eigen bedrijf hebt, werk je nog steeds voor een baas, maar het is alleen steeds een andere baas.
Daarom ben ik uiteindelijk voor mijzelf gaan werken, vanuit een intrinsieke motivatie. Soms doe ik iets omdat iemand mij wat vraagt, zoals ‘wil je een lezing geven’. Maar als het een doelgroep is die niet bij me past, dan doe ik het toch niet., ook al zouden ze me ervoor betalen.
In het kapitalisme is geld verdienen het doel geworden. Maar dat kan nooit het doel zijn. Je doel in je leven is iets waar je gelukkig van wordt. Als iedereen doet waar hij of zij gelukkig van wordt, dan zou er een overvloed ontstaan. Je krijgt dan een web van onderlinge afhankelijkheid, net zoals je dat in een ecosysteem ziet. Nu blijven we hangen in de illusie van schaarste. Geld geeft een schijnzekerheid. Maar als morgen de economie in elkaar stort, dan kun je wel geld hebben, maar dan heb je dus eigenlijk niks. Laten we relaties herstellen door onvoorwaardelijk te geven en onvoorwaardelijk te ontvangen. Om dat te kunnen ervaren zijn we gestopt met werken voor geld.

Een leefbare wereld met minder controle

We proberen overal de controle over te krijgen. Maar zodra je de controle durft los te laten, komt er meer ruimte voor inheemse planten, insecten, vogels. Zo kan het systeem steeds gezonder en complexer worden.
Ook de overheid probeert steeds meer controle uit te oefenen om ons in toom te houden. eigenlijk probeert de overheid ons te bestrijden
De economie bepaalt hoe dingen functioneren.
Maar uiteindelijk is controle een illusie. Je kunt geen controle hebben over een complex systeem. Daarom proberen we alles eenvoudiger te maken. Deze platen en bomen mogen hier groeien, andere niet. Zo bepalen we alles.
En zo krijg je steeds meer problemen: mensen die het niet eens zijn met de regels, planten die het niet eens zijn me de plek die hen is toebedeeld, insecten die de monocultuur wel lekker vinden. En het gevolg is niet dat we het anders gaan doen, nee, we gaan nog meer controle uitoefenen.
Mijn droom is een wereld waarin we die controle loslaten en in plaats van controle invloed gaan uitoefenen. Je krijgt dan complexe systemen die zichzelf gaan organiseren, die mooier en gezonder worden. Schoonheid vind je alleen maar op plekken waar de controle los is gelaten. In een gemeenschap waar iedereen vanuit een intrinsieke motivatie leeft en dingen doet die de wereld mooier maken, daar komt schoonheid in die culturen. Dat is mijn droom: een wereld zonder controle. Ik denk dat dat de enige manier is om een wereld te krijgen die leuk is, die voor iedereen leefbaar is, voor mensen, maar ook voor dieren en zelfs voor bacteriën. En uiteindelijk zal dat ook het klimaat ten goede komen.

Links

De website van Marc Siepman

De online cursus Humisme